مهندس محاسب کیست و چه وظایف و مسئولیت هایی بر عهده دارد؟

در اولین نگاه به آپارتمان سازی و پروژه های کوچک و بزرگ، نخستین مرحله برای ساخت بنا، گودبرداری و پی ریزی ساختمان به نظر می آید. اما پس از نقشه کشی ساختمان توسط معمار، وظایف مهندس محاسب ساختمان آغاز می شود. او کار محاسبات سازه ای را که قرار است ساخته شود، را انجام می دهد. این عملیات در چند مرحله صورت می گیرد تا نتایج به دست آمده بی نقص و اصولی باشد. برای آشنایی با وظایف مهندس محاسب و چگونگی ایفای مسئولیت در ساخت پروژه ها تا آخر مقاله ما را همراهی کنید.

خلاصه مطلب : مهندس محاسب بر اساس نقشه های معماری، عمق گودبرداری و سازه نگهبان برای حفاظت از دیوارهای همسایه را در نظر می گیرد و به نسبت نوع سازه (بتنی، فولادی و ...) هزینه مورد نیاز ساختمان را محاسبه می کند. سپس نقشه اصلی را طراحی کرده و به کارفرما تحویل می دهد.     

مهندس محاسب کیست؟

مهندس محاسب دانش آموخته رشته عمران است که محاسبات ساختمانی و پروژه های مختلف را انجام می دهد. محاسبات فنی، ایمنی و اقتصادی هنگام آغاز کردن ساخت پروژه  توسط او صورت می گیرد. مهندس محاسب پس از تحویل گرفتن نقشه ساختمانی که توسط معمار کشیده شده است یک طرح کلی در مورد نوع سازه (فولادی یا بتنی ) و چگونگی و نوع سازه و مشخصات آن ها را تشریح می کند همچنین به محاسبه بارها و فاکتور های دیگر که در پروژه وجود دارد، مورد بررسی قرار می دهد. مهندس محاسب کسی است که باید مهارت و اطلاعات کافی در تهیه نقشه محاسب و سازه پروژه ها را داشته باشد.

وظیفه مهندس محاسب ساختمان چیست؟

کار محاسبات ساختمانی قبل از شروع عملیات پروژه بر عهده مهندس محاسب است. او زمانی اقدام به محاسبات سازه می کند که معمار کار کشیدن نقشه ساختمان را تمام کرده باشد. این نقشه به مهندس محاسب داده می شود تا محاسبه بارها و فاکتورهای موجود در پروژه را تحت بررسی دقیق و کارشناسی قرار دهد. برای پاسخ به مطالبی در زمینه  مهندس محاسب چیست؟ و شرح وظایف مهم او در ساخت پروژه ها، در قسمت زیر به آن ها اشاره می کنیم.

مقالات مرتبط :

• کلوز های بیمه مسئولیت مهندسین ناظر، طراح و محاسب
• همه چیز درمورد خرید بیمه عملیات ساختمانی
• بیمه مسئولیت کارفرما ساختمانی در قبال کارگران

 منظور از محاسبه ساختمان چیست؟

محاسبات سازه فرایندی تخصصی است که توسط مهندس محاسب انجام می شود و سپس در اختیار اجرا کنندگان قرار می گیرد. برای روشن شدن این مطلب که منظور از محاسبه ساختمان چیست؟ باید در نظر داشته باشید برای این که یک ساختمان به مرحله اجرایی برسد، لازم است قبل از هر اقدامی ، طراحی و انجام محاسبات سازه صورت گرفته باشد.

چرا که محاسبات سازه قبل از ساخت، ایمنی ساختمان در طول آسیب های محیطی و بلایای طبیعی، در حد زیادی حفظ می شود. محاسبات سازه پایه و اساس  اجرای یک ساختمان به شمار می رود. قبل از گودبرداری و پی ریزی ساختمان مهندس محاسب ابعاد و اجزای سازه ،منابع و هزینه های ساخت را برآورد می کند. در طراحی ساختمان ها و اجرای آن ها رشته های مهندسی گوناگونی به کار گرفته می شود که طراحی سازه و محاسبه بخش مهمی از این فرایند به حساب می آید.

تجزیه و تحلیل کردن نقشه

اولین اقدام مهندس محاسب مطالعه و بررسی دقیق نقشه ای است  که توسط معمار کشیده شده است. او با شناخت در مورد چگونگی ساخت سازه، جزئیات نقشه معمار و تاسیسات و مناسبات  سازه را هماهنگ می کند. مهندس محاسب باید دقت لازم را داشته باشد تا در تجربه و محاسبات، از برنامه های لازم برای مطابقت دادن نقشه معمار و نحوه ساخت سازه، استفاده کند. همچنین انتخاب نوع مصالح ساختمانی و چگونگی ساخت تاسیسات بر عهده اوست.

محاسبه کردن بارهای وارد شده بر ساختمان

بارهای عمودی یا ثقلی سازه شامل بار زنده، بار مرده و بار ضربه است. ولی بارهای افقی یا جانبی شامل بار باد و بار زلزله است. بارهای طولی وارد شده به سازه، همان نیرو های کششی و ترمز است که در موارد خاص مانند طراحی پل ها، تیر های دروازه ای و... در نظر گرفته می شود.

بارهای جانبی یا افقی بارهایی هستند که عوامل طبیعی یا محیط اطراف به آن وارد می کنند. مانند زمین لرزه و باد. در ایران بار جانبی به علت زلزله خیز بودن آن، باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد و الزامات ایمنی رعایت شود. به همین منظور مهندس محاسب نیاز به آزمایش مکانیک خاک دارد. تا بتواند برای اندازه گیری بار وارده به ساختمان موقع زمین لرزه محاسبات لازم را انجام دهد.

نیرویی که باد به سازه وارد می کند بار باد است که این موضوع برای ساختمان های بلند و چند طبقه محاسبه می شوند. مانند برج ها که در معرض باد های شدید قرار دارند. برای ساختمان هایی که با ارتفاع کم مانند یک یا دو طبقه ساخته می شوند، نیازی به محاسبه بار باد نیست. مگر این که در مناطقی باشد که باد های شدید و با سرعت زیاد بوزد. در چنین شرایطی مهندس محاسب نیاز به اطلاعاتی در مورد جهت وزش باد و سرعت باد برای محاسبه دارد. سپس نیروهای وارد آمده، توسط باد به سازه را اندازه گیری کرده و راهکار و تمهیدات مناسب را انجام می دهد.

مدل سازی در سازه 

با توجه به نقشه ای که معمار آن را ترسیم کرده و به مهندس محاسب تحویل داده است و پس از انجام محاسبات و اندازه گیری بارهای وارده بر ساختمان، مهندس محاسب اقدام به مدل سازی می کند. او با به کارگیری نرم افزارهایی رایج در ساختمان سازی، به نام ایتبس (Etabs) مدل سازی سازه را انجام می دهد. برای مدل سازی باید تمام جوانب و جزئیات رعایت شود، تا هنگامی که بارهای محاسبه شده در مدل پیاده شد، نتایج به دست آمده دقیق و درست باشد.

تحلیل و طراحی ساختمان

یکی از مسئولیت های مهندس محاسب ساختمان تحلیل و طراحی آن است. این کار را پس از بارگذاری و مدل سازی سازه انجام می دهد. تا نیروها و تلاش های داخلی سازه به دست آید.  معمولا برای بررسی تحلیل انجام شده توسط نرم افزار یک یا دو قاب به صورت دستی تحلیل می شود. تا درستی نتایج به دست آمده توسط نرم افزار تایید شود. با توجه به تحلیل و نیروهای به دست آمده اختصاص مقاطع به المان های گوناگون آغاز می شود.

نکته مهمی که در این مرحله وجود دارد، لازم بودن توجه به ارائه طرحی قابل اجرا و اقتصادی است. مثلا در مدل های ساختمانی نرم افزار، در تمام طبقات می توان تیر و ستون ها را متفاوت با طبقات رو و زیر آن ساختمان در نظر گرفت و هیچ مشکلی هم پیش نیاید. اما باید مورد بررسی قرار گیرد که انجام چنین کاری موجب آسانی و سهولت در اجرا می شود؟ و یا این کار به اقتصاد پروژه کمک می کند یا موجب بالا رفتن هزینه می شود.

کنترل طراحی ساختمان

یکی دیگر از وظایف مهندس محاسب ساختمان کنترل طراحی ساختمان است. پس از پایان طراحی ساختمان و قطعی شدن ابعاد آن لازم است تا کنترل طراحی انجام شده، اجرا شود. قوانین مربوط به کنترل طراحی در آیین نامه 2800 آمده است که: سازه باید بر اساس ضوابط موجود در آیین نامه کنترل شود. مثلا وجود هر گونه نامنظمی در پلان و ارتفاع ساختمان باید کنترل شود و در هنگام بروز ناهماهنگی و نامنظمی باید مقررات و ضوابط خاص آ ن ها را در سازه، بررسی و کنترل کرد.

ارائه به کارفرما

مهندس محاسب در آخرین مرحله اندازه گیری ها، محاسبات و طرح کلی سازه را به شکل یک نقشه، در قالب گزارش تایید و تهیه می کند و به کارفرما می دهد. در قانون نظام مهندسی ایران، برای بنا های بیشتر از 1500 متر مربع زیر بنا لازم است تا از سازمان نظام مهندسی مجوز کسب شود. اما این سازمان مسئولیتی در قبال خرابی و اتفاقات عهده دار نمی شود و همه مسئولیت ها بر عهده مهندس محاسب است.

مزایا و اهمیت انجام محاسبات سازه قبل از ساخت

با انجام محاسبات سازه توسط مهندس محاسب، مالکان از یک نقشه مهندسی شده برای ساخت صحیح  و اصولی ساختمان بهره می برند. انواع پروژه های محاسبه ساختمان باعث جلوگیری از اتلاف هزینه در  ساخت آن ها می شود. مهمترین هدف از انجام دقیق محاسبات سازه، پیدا کردن مناسب ترین راه برای ساختن ساختمان، بر طبق نقشه های معماری است. در مطالب زیر به بعضی از مزایای محاسبات سازه اشاره می کنیم:

1. با انجام محاسبات سازه ایمنی و مقاومت ساختمان در برابر زلزله های شدید بسیار بیشتر از سازه های دیگر می شود.
2. با انجام این کار، کارفرما از ریسک هایی که در ساخت پروژه وجود دارد، آشنا می شود و برای مقابله با آن ها به دنبال راه مناسب تر می رود و در مورد آن چاره اندیشی می کند.
3. با محاسبه دقیق سازه، مواد مناسب به اندازه کافی، در ساختمان سازی استفاده می شود.
4. در نهایت محاسبه سازه باعث می شود که مالک از میزان منابع مورد نیاز برای شروع کردن پروژه، آگاهی داشته باشد.

تعهدات مهندس محاسب چیست؟

مهندس محاسب سعی دارد تا ارزیابی، سنجش، تجزیه و تحلیل  نتایج، در مورد محاسبه سازه را مورد استفاده قرار دهد و با به کارگیری آن ها برای پیدا کردن راه حل های مشکلات فنی به مشتریان، تامین کنندگان و کارکنان تولید، کمک کند.

زمانی که مراحل محاسبات و طراحی و کنترل  نقشه محاسباتی سازه، توسط مهندس محاسب به پایان رسید، باید مدارکی از قبیل نقشه معماری، طراحی سازه، نقشه سازه، فونداسیون و تجهیزات جانبی، طرح تقویت محاسبات سازه، در صورتی که مقاوم نباشد، برای گرفتن مجوز برای ساختمان داشته باشد.

کارفرما با ارائه دادن این مدارک به سازمان نظام مهندسی و پرداخت هزینه برآورد شده، می تواند مجوز لازم را برای ادامه مراحل ساخت و ساز را بگیرد. مسئولیت مهندس محاسب با ارائه کردن گزارشات سازه به کارفرما به پایان نمی رسد بلکه او می تواند تا آخر ساخت و ساز ساختمان حضور داشته باشد.

اگر چه حضور مستمر و روزانه مهندس ناظر بر روی اجرای پروژه لازم است، ولی مهندس محاسب هم می تواند گاه گاهی به پروژه سر بزند تا چگونگی اجرای سازه با توجه به نقشه های ارائه شده، مطمئن شود. چون هر گونه خسارت جانی و مالی پس از اتمام کار و یا در بروز بلایای طبیعی مانند زلزله ایجاد شود، مسئولیت خسارت بر عهده مهندس محاسب خواهد بود.

جهت پوشش خسارت های ناشی از اشتباهات مهندس محاسبه سازه، بیمه نامه ای نحت عنوان بیمه مسئولیت حرفه ای مهندسین ناظر، طراح و محاسب وجود دارد که در صورت پیشامد اتفاق یا خسارتی که ناشی از اشتباهات این افراد باشند، این بیمه نامه خسارات مالی را جبران کند.

در پایان ..

بسیاری از افراد جامعه در مورد این که وظیفه مهندس محاسب چیست اطلاعات کمی دارند. در این مقاله سعی شد تا مسئولیت ها و تعهدات مهندس محاسب مورد بررسی قرار گیرد و مزایای انجام محاسبات  ساختمان قبل از ساخت پروژه مشخص شود. هنگامی که محاسبه در مورد هزینه کلی ساختمان به کارفرما تحویل داده می شود حل مشکلات و موانع احتمالی، برای کارفرما راحت تر می شود.

همچنین بخوانید:

• ارزان ترین بیمه مسئولیت کارفرما ساختمانی
• بیمه تمام خطر نصب چیست؟
• معرفی بهترین بیمه مسئولیت کارفرما
• بیمه عیوب اساسی، پنهان و بیمه تضمین کیفیت ساختمان